Spanje aan het roer van de Werelddag tegen woestijnvorming en droogte

17-06-2022

Op 17 juni zette de VN het wereldwijde probleem van woestijnvorming in de kijker, en de Planeetzusjes waren erbij. Spanje was dit jaar gekozen om deze dag voor te zitten. En dat was een goede keuze, want binnen de EU is dit het land dat het meest door woestijnvorming getroffen is, wat nog maar eens duidelijk werd door de hittegolf die Spanje en de rest van Europa teisterde tijdens de bijeenkomst. Hooggeplaatste politici, wetenschappers en activisten kwamen samen en bespraken verschillende oplossingen onder het motto "Rising up from Drought Together". Ook premier Pedro Sanchez deed zijn zegje. Uit wat hij zei (of ingestudeerd had) blijkt dat hij zeer goed op de hoogte is van het probleem en de verstrekkende gevolgen ervan. Laat ons hopen dat er actie van komt.

Auteur: Kathelijne Bonne

Land Hero: Patricia Kombo

Vice-voorzitter van de Spaanse regering, Teresa Ribera (tevens minister van Ecologische Overgang en Demografische Uitdaging), verklaarde dat zij "het publiek bewust wil maken van de grote bedreiging die droogte vormt voor miljoenen mensen en ecosystemen over de hele wereld". Onder de deelnemers bevond zich ook de jonge Keniaanse activiste Patricia Kombo, die uit eerste hand de miserie en de wanhoop ondervond die de gevolgen van de droogte en de woestijnvorming in Kenia teweegbrengen. Ze begon zaden te planten en bomen te kweken, want ze kon het niet meer aanzien. Het "VN-Verdrag ter Bestrijding van Woestijnvorming en Droogte" heeft haar uitgeroepen tot Land Hero.

Mooie zandduinen

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, heeft woestijnvorming niets te maken met de oranje stofwolken (calimas) of mooie goudgele zandduinen die vanuit de Sahara naar onze contreien oprukken. Woestijnvorming is evenmin enkel een gevolg van klimaatverandering. Het is veel ingewikkelder. Achter woestijnvorming schuilt het complexe proces van bodemdegradatie, waarbij de bodem haar natuurlijk vermogen verliest om gewassen, vegetatie en bossen te dragen, en haar ecosysteemdiensten niet goed meer kan uitvoeren.

Dust Bowl

K.B. op de Werelddag tg woestijnvorming in Madrid (17 juni 2022).

Het zonnige klimaat en de grote verscheidenheid aan landschappen hebben van Spanje niet alleen een populair vakantieland gemaakt, maar ook een belangrijke producent van plantaardige oliën, groenten, fruit, peulvruchten en graan. Dit leidde tot ongelooflijke economische boom van Spanje.

Maar de ecosystemen betalen nu de prijs van deze (tijdelijk) fantastische situatie. Industriële landbouw en massatoerisme zetten de natuurlijke hulpbronnen onder gigantische druk. De bodem is uitgeput en geërodeerd, en er is droogte en extreme waterschaarste. En dat kan verregaande gevolgen hebben, zoals de Amerikanen bijna een eeuw geleden al aan der lijve ondervonden. Toen werd de bovenlaag van de bodem in de prairies en de great plains weggeblazen door de wind. Deze mandbouwramp staat bekend als de Dust Bowl (lees hier hoe groot het risico is dat de Dust Bowl in Spanje toeslaat).

Diplodocus

Bodemdegradatie treedt op wanneer vegetatie plaats moet ruimen voor landbouw en verstedelijking. Vooral de industriële landbouw, die sinds de Tweede Wereldoorlog enorm is uitgebreid, schaadt de bodemgezondheid door het gebruik van kunstmest (stikstof, lees meer), bestrijdingsmiddelen, monoculturen (weinig biodiversiteit), het rijden met zware landbouwmachines (een maaidorser weegt tegenwoordig evenveel als een diplodocus) en het braakliggen van akkers. Overmatige irrigatie kan bodemverzilting veroorzaken, een andere van bodemdegradatie die tot woestijnvorming leidt.

klimaatbuffer

Een gezonde bodem onder een vegetatielaag is een levend ecosysteem dat als klimaatbuffer fungeert dankzij een rijke, actieve microfauna en veel humus en organisch materiaal. Het houdt water en voedingsstoffen vast, zelfs bij droogte. Maar door slecht natuur- en bodembeheer sterft het bodemleven, de humus ontbindt en de bodemaggregaten ('klodders'), die normaal bijeen worden gehouden door kleverig organisch materiaal, vallen uiteen. Dit veroorzaakt een domino-effect.

Processen zoals bodemerosie krijgen vrij spel: bodemdeeltjes worden weggespoeld door regen en waaien op in de wind (Dust Bowl-alarm!). Als de bodem weg is komt het onderliggende gesteente bloot te liggen, waardoor dorre, levenloze Marslandschappen ontstaan waarin weinig of niets kan groeien: een woestenij of woestijn.

Wat is hier goed nieuws?

Het 'goede' nieuws van dit artikel is de bewustmaking die op gang is, onder het motto "Samen Droogte Overwinnen". Verspreid het woord, wacht niet op politieke actie, en onthou dat elke kleine actie voor een duurzame manier van leven een impact heeft, ook op het tegengaan van woestijnvorming!

-------

Ik sprak over bodemdegradatie en de Dust Bowl op een Spaans radiokanaal: Radio Aragón, het programma 'Despierta Aragón': beluister de audio hier (vanaf minuut 9).