Fonio kan oplossing zijn voor tarwe-crisis in Afrika

Fonio is een traditionele graansoort die van nature in Senegal groeit en al duizenden jaren gekweekt wordt. Fonio kan deel van de oplossing zijn voor de voedselcrisis in Afrika, want het continent is nu afhankelijk van geïmporteerd graan zoals tarwe. Industriële monoculturen verdringen steeds meer de "ouderwetse" soorten, en er is nood om het tij te keren. En nu de graanschuren van de wereld op hun bek liggen door de oorlog in Oekraïne en door extreme droogte in het globale noorden, is het in het belang van de bewoners van Afrika dat ze hun plan kunnen trekken en investeren in lokale en regionale voedseloplossingen.

(foto bovenaan: Boeren met fonio in Senegal, door Richard Nyberg van USAID, Wikipedia.)

Fonio: een vergeten graansoort

Fonio is een droogtebestendige graansoort die in arme zelfs woestijnachtige grond kan groeien, en die na slechts een paar dagen ontkiemt en binnen zes weken geoogst kan worden. Het oogsten (plukken) wordt met de hand gedaan en is arbeidsintensief. Het is een van de oudste graansoorten van Afrika, en duikt sinds 2018 ook bij ons steeds meer op in hippe vegetarische gerechten. Sommigen noemen het een superfood (maar zelf ben ik geen fan van dat woord). Het wordt gewaardeerd omdat het glutenvrij is, bevat veel eiwit, vezels en mineralen, en is gezonder dan tarwe en andere 'verarmde' industriegewassen.

Verdrongen door 'cash crops'

In Afrika zijn sommige inheemse gewassen sinds de kolonisatie naar de marginaliteit verdrongen door cash crops zoals tarwe, rijst, mais, enz., die verhandeld worden op de wereldmarkt en grote opbrengsten leveren door de export. Deze gewassen worden, of werden, economisch gezien, efficiënter gekweekt, geoogst, verwerkt en gedistribueerd. Tarwe-eindproducten zoals brood, gebak, pasta, noedels en koeken worden bovendien steeds liever gegeten in verstedelijkte gebieden zowel ten noorden als ten zuiden van de Sahara. Men lijdt er wel meer aan welvaartsziektes.

Maar er wordt daarbij geen rekening gehouden met biodiversiteit, duurzaamheid en langetermijndenken wat betreft voedselzekerheid. Bovendien is tarwe een gewas dat niet geschikt is voor het Afrikaanse klimaat en bodems. Sommige bronnen verkondigen dat Afrika haar tarwepartners moet diversifiëren, omdat tarwe nu ook een belangrijk deel is geworden van het dieet. Toch is een herwaardering van oude vergeten gewassen ook noodzakelijk.

Lokaal dieet

De Hoorn van Afrika zakt intussen weg in hongersnood wegens woestijnvorming en droogte, en de import van tarwe uit Eurazië is gedestabiliseerd door oorlog. Dit schreeuwt om een herziening van het voedselprobleem. Samenwerkingsorganisaties zagen al lang in dat de traditionele gerechten en gewassen opgewaardeerd moeten worden, en nu beginnen leidinggevenden het (hopelijk) ook te snappen. Fonio, sorghum, millet, teff (uit Ethiopië) en vele soorten peulvruchten kunnen beter weer méér, en op de traditionele manier, geteeld worden door lokale boeren. Verschillende organisaties en ngo's, zoals de Forgotten Crops Society, de Slow Food organisatie, SOS Sahel, en anderen, strijden voor investeringen in het onderzoek naar dit soort gewassen, die al duizenden jaren lang deel zijn van lokale voedingspatronen.

Laten we erop toezien dat de groeiende interesse in het voordeel blijft van de lokale bevolking van de Afrikanen. Want sommige locals zeggen (in het bronartikel, zie onderaan) dat er nu al grote vrachtwagens hun fonio komen weghalen om te verschepen, terwijl de Afrikanen er eigenlijk beter mee gebaat zijn. Laat het een boodschap wezen. Eet lokaal en gezond, waar je ook bent, en laat je niet verleiden door superfoods.

Bronnen:

Kaamil Ahmed in Kédougou, Senegal, in The Guardian, 2022/07/07, 'Fonio just grows naturally': could ancient indigenous crops ensure food security for Africa?

The Conversation, 2022/04/13, Russia-Ukraine crisis highlights Africa's need to diversify its wheat sources.

Artikel door Kathelijne Bonne, geoloog en bodemkundige. De Planeetzusjes is een initiatief van drie zussen uit Waasmunster. We schrijven ook op Good Climate News en K is ook redactrice van GondwanaTalks.

Laatste artikels: