Een wereldwijd verdrag om plasticvervuiling in de oceanen te stoppen?

Van 28/2 tot 4/3 schuiven leiders uit verschillende landen aan bij de vijfde Milieuvergadering van de Verenigde Naties (UNEA 5.2), te Nairobi in Kenia. Onder het thema "Strengthening Actions for Nature to Achieve the Sustainable Development Goals" zal UNEA 5.2 zich concentreren op plasticvervuiling in zee. Milieuorganisaties dringen erop aan dat er eindelijk een wereldwijd verdrag komt om een einde te maken aan de vervuiling van de oceanen, zodat regeringen wettelijk worden verplicht de oceanen te beschermen tegen de almaar groeiende instroom van plastics. De verwachtingen zijn hooggespannen. Zo'n overeenkomst zou werkelijk een heel groot verschil maken.

Wat zijn de cijfers van de plasticvervuiling in de oceaan?

Elk jaar wordt 300 miljoen ton plastic geproduceerd, waarvan de helft plastic voor eenmalig gebruik is, zoals supermarktzakken, flessen, verpakkingen, rietjes, bekertjes, enz. 14 miljoen ton daarvan komt in de oceanen terecht, rechtstreek in zee gedumpt via de kust of via riviermondingen. Volgens studies komt 81% van het plastic in de oceanen uit Azië, dat ook de dichtstbevolkte regio ter wereld is en enorm grote rivieren heeft, vol plastic. Ook de Nijl is een grote plastic-ader. Deze statistieken zijn afkomstig van Our World in Data. De organisatie Break Free From Plastic, waarvan de vrijwilligers - 14.734 afvalrapers in 55 landen - de herkomst van gestrand plastic hebben geanalyseerd, ontdekte dat 63% van de weggegooide voorwerpen van herkenbare merken zijn. Daarom hebben zij de grootste vervuilers geïdentificeerd: Coca Cola, Nestlé en PepsiCo. Naast plastic dat gebruikt is op het land, is 20 tot 30% van het plastic in zee afkomstig van de (industriële) visvangst. Visgerei, netten en touwen, bekend als spooknetten, worden rechtstreeks van schepen in zee gedumpt.

Wat zijn de gevaren van plasticvervuiling in zee?

Plastic is alomtegenwoordig in de oceanen en aan de kusten, en vervuilt de meest afgelegen plaatsen op aarde, zoals de diepten van de Marianentrog (11 km onder de zeespiegel), de open zee en de poolgebieden. Bovendien blijft plastic heel lang bestaan, het duurt jaren, zelfs eeuwen, voor het vergaat, dus al het plastic dat ooit is geproduceerd, dwaalt nog steeds ergens rond, tenzij het wordt verbrand (ook giftig). Spooknetten en -zakken verstikken en wurgen vissen, zeezoogdieren, reptielen en vogels. Dieren eten plastic op omdat ze het verwarren met voedsel (plastic zakken lijken op kwallen, kleine stukjes plastic lijken op plankton). Wanneer de magen vol zitten met plastic, sterven de dieren van de honger. Microplastics worden door al het mariene leven opgenomen, want het wordt ingeslikt met water, en komen zo terecht in het wereldwijde voedselweb en in menselijke lichaam. Microplastics worden tegenwoordig ook in de baarmoeder aangetroffen. Baby's die vandaag worden geboren, bevatten al microplastics van toen ze nog embryo's waren. Plastic wordt geproduceerd met chemicaliën die kankerverwekkend kunnen zijn. Microsplastics reageren ook chemisch met zeewater, waardoor nog meer giftige stoffen vrijkomen. Plasticvervuiling vormt daarom een bedreiging voor de voedselzekerheid. De oceanen met al haar leven is 's werelds grootste klimaatregelaar en daarom is het behoud van het grootste belang. Ook andere ecosysteemdiensten van de oceanen staan op het spel, zoals toerisme (niemand zit graag op een vuil strand), traditionele kustgemeenschappen en lokale visserijeconomieën. Het is belangrijk te beseffen dat het schoonmaken van stranden en kustlijnen (en natuurrampen in het algemeen) duurder is dan het voorkomen ervan.

Wat kunnen we doen?

Regeringen moeten samenwerken, via (hopelijk) de op handen zijnde wereldwijde bindende overeenkomst, om de visindustrie te reguleren (de beste oplossing is minder visconsumptie), duurzame blauwe economie te stimuleren en de plasticproductie drastisch te verminderen. Burgers sporen we aan verantwoorde keuzes te maken en de consumptie van in plastic verpakte dranken en voedingsmiddelen te verminderen. Merk op dat je eigen fles die je kan hervullen de enige echte oplossing is. 'Recycleerbare' plastic flessen hebben alleen zin als landen en bedrijven een goed functionerend afvalrecyclagesysteem hebben. Anders worden de gerecycleerde flessen hoe dan ook onderdeel van de plastic soep in de oceaan of komen ze terecht in stortplaatsen.

Zoals Chris Armstrong het stelt in zijn nieuwe boek, A Blue New Deal: Why We Need a New Politics for the Ocean, is de huidige legislatuur voor de zeeën nog steeds gebaseerd op 17e-eeuwse veldslagen. Het visserijregime op open zee (buiten de territoriale wateren), zegt hij, wordt nog steeds grotendeels beheerst door het idee dat "vrij spel" op zee onbeperkte toe-eigening van hulpbronnen toestaat. Anders dan op het land, waar plasticvervuiling min of meer kan worden gecontroleerd en onderworpen is aan nationale wetten, wordt er op open zee op los gevist en geloosd, en is er geen sprake van enige controle of toepassing van regelgeving.

Laten we hopen dat onze leiders later deze maand in Nairobi goede beslissingen nemen, en terwijl we wachten en hopen, kan je nu je handtekening zetten om een wereldwijd verdrag voor plastic te eisen, via Greenpeace's #Breakfreefromplastic campagne, die zal worden voorgelegd aan de Verenigde Naties.

En ja ik weet het, plastic zakken en flessen zijn nuttig geweest, maar onze grootouders en overgrootouders leefden en waren gelukkig zonder, dus wij kunnen dat ook! Hervul gewoon die drinkbus!

Meer over plastic en zeeën op De Planeetzusjes: 

• Onaangetast koraalrif in Stille Zuidzee geeft wetenschappers hoop

En nog meer op Good Climate News, onze Engelstalige blog: 

• ReNet: A Seychelles initiative to reuse discarded fishing gear, a.k.a. ghost gear
• Belgian producer of biodegradable fishing nets is awarded Food Planet Prize
• Latin American nations join to create the "Eastern Tropical Marine Corridor
• Single-use plastic banned in Europe since July 2021

Bronnen:

UNEA, From Pollution to Solution, https://www.unep.org/interactive/pollution-to-solution/?utm_term=61fbc3c23da237f290a4c274322caae6&utm_campaign=GreenLight&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=greenlight_email

Our world in data, Ocean Plastics, https://ourworldindata.org/ocean-plastics

Break Free From Plastic, Demanding Corporate accountability for plastic pollution. BFFP-2020-Brand-Audit-Report. https://www.breakfreefromplastic.org/wp-content/uploads/2020/12/BFFP-2020-Brand-Audit-Report.pdf

IUCN (International Union for Conservation of Nature), Marine Plastic Pollution, Nov 2021, https://www.iucn.org/resources/issues-briefs/marine-plastic-pollution#:~:text=Over%20300%20million%20tons%20of,waters%20to%20deep%2Dsea%20sediments.

Plastic Treaty Now, Greenpeace, https://act.greenpeace.org/page/98946/petition/1?locale=en-GB

Artikel geschreven door Kathelijne Bonne, geoloog en bodemkundige. Origineel artikel te lezen op Good Climate News. 

Planeetzusjes is een initiatief van drie zussen uit Waasmunster (Oost-Vlaanderen): Elisabeth, Helena en Kathelijne.

Laatste posts: